Nutrigenomika jest nauką badającą wpływ składników żywności na regulację ekspresji genów oraz identyfikuje mechanizmy, które decydują o wpływie żywności na zdrowie. Bada zależności pomiędzy dietą a uwarunkowaniami genetycznymi do wystąpienia określonych chorób. Ludzki genotyp pomiędzy poszczególnymi osobnikami różni się w zaledwie 0.1%. Z tej różnicy wynika bardzo wiele indywidualnych cech. Niektórzy ludzie mogą być podatni na negatywny lub pozytywny wpływ poszczególnych składników pokarmowych. Niektóre z genów, które są regulowane przez składniki pokarmowe mają wpływ na rozwój i przebieg chorób przewlekłych, takich jak nowotwory, miażdżyca, cukrzyca.
Nutrigenomika stoi na stanowisku, że profilaktyka i leczenie chorób cywilizacyjnych powinno być oparte na poznaniu indywidualnych potrzeb żywieniowych oraz na badaniu genotypu poszczególnej osoby i na tej podstawie powinna być dobierana spersonalizowana dieta.
Wg naukowców bioaktywne składniki diety działają przynajmniej na dwóch poziomach – są czynnikiem regulującym strukturę chromatyny oraz są czynnikami regulującymi aktywność receptorów jądrowych.
Niedobory witamin i minerałów są wymienianie jako przyczyna uszkodzeń DNA, np. niedobór kwasu foliowego jest przyczyną pęknięć DNA, co przyczynia się do raka jelita, chorób serca, czy dysfunkcji mózgu. Do tych samych schorzeń przyczynia się m.in. niedobór witaminy B12 oraz B6. Niedobór witaminy C a także witaminy E wpływa na utlenianie zasad nukleinowych, w przypadku niedoboru witaminy C dochodzi do chorób nowotworowych i zaćmy, natomiast niedobór witaminy E przyczynia się do nowotworów jelita, chorób serca i upośledzenia odporności. W literaturze naukowej odnajdujemy także badania potwierdzające wpływ poszczególnych składników żywieniowych na zapobieganie uszkodzeniom DNA i regulujące stabilność genomu. Są to m.in. kwas foliowy hamujący pęknięcia DNA, witamina C hamuje utlenianie zasad nukleinowych, wapń hamuje pęknięcia chromosomów, cholina zapobiega uszkodzeniom DNA, natomiast magnez zapobiega uszkodzeniu jądrowego i mitochondrialnego DNA
W obecnych czasach panuje wszechobecna moda na witaminy i minerały, reklamy w telewizji jedna za drugą informują odbiorcę o tym, dlaczego powinien zjeść ten a nie inny magnez, dlaczego niezbędna mu jest witamina C z aceroli oraz dlaczego bez witaminy D długo nie pożyje. Kolorowe czasopisma i internetowe blogi prześcigają się w oznajmianiu, która przyprawa jest królową przypraw, wymienianiu badań na korzystny wpływ np. kurkumy czy zbawiennym wpływie spiruliny. Zastanawiamy się, dlaczego mieszkańcy takich a nie innych regionów nie mają raka i na ślepo staramy się skopiować ich dietę. I co? I nic. Nie działa. Chwilowe boomy na dany składnik pokarmowy, minerał czy witaminę po chwili przynoszą rozczarowania, że jednak kurkuma nie leczy każdego bólu stawów a olej z marihuany nie u każdego wyleczy nowotwór. Dlaczego tak jest? Odpowiedź jest prosta – bo każdy z nas jest inny, nie każdy potrzebuje tego samego składnika do zachowania równowagi, i to wcale nie zawsze zależy od wagi czy wzrostu, a od tego jak nasze geny zareagują na ten czy inny składnik. Niektóre osoby dostrzegają wiele zalet picia kawy, a dla innych kawa to zbędna używka. To co dla jednego jest lekarstwem dla innego będzie trucizną i to być może niezależnie od dawki. W obecnych czasach mamy wysyp klinik dietetycznych i konsultantów minerałowo witaminowych, którzy sprzedają wszystkim to samo, może niekoniecznie dokładnie to samo, ale opierają się na opisanych wzorcach lub utartych schematach. Takie podejście nie zadziała. Niezbędna jest personalizacja diety zarówno w żywieniu jak i zapobieganiu chorobom.
Właściwie dobrana dieta, poprzedzona dokładną analizą poziomu mikro- i makroskładników w diecie w połączeniu z nutrigenomiką ma szanse zapewnić określonemu człowiekowi to czego naprawdę potrzebuje w odniesieniu do tego co jest dla niego korzystne a co nie. Nutrigenomika jest związana z żywnością funkcjonalną. Żywność funkcjonalna, to taka, na której podczas badań udało się udowodnić, że posiada korzystny wpływ na co najmniej jedną funkcję organizmu i jest to wartość ponad efektem odżywczym. Pojęcie żywności funkcjonalnej zostało wprowadzone w Japonii w 1991 r. Funkcjonalność żywności określa się za pomocą markerów, które uzasadniają pozytywny wpływ konkretnych składników na zdrowie i samopoczucie.
Żywność funkcjonalna, to w obecnych czasach często żywność organiczna, produkowana lub hodowana lokalnie w formie żywności a nie w postaci suplementów diety czy koncentratów z roślin. Jej kolejną charakterystyczna cechą nadaną przez naukowców jest fakt, że produkty zaliczające się do żywności funkcjonalnej powinny być stosowane w codziennej diecie w normalnych dawkach a nie w formie bomb witaminowych. Obecnie produkuje się przetworzoną żywność funkcjonalną, np. przez wzbogacanie produktów przetworzonych, np. tzw. Mlek roślinnych witaminą D i wapniem. Co przewrotne dodaje się także witaminy i minerały do produktów, które utraciły je np. w procesie rafinacji czy innej formy przeróbki, należą do nich np. płatki śniadaniowe wzbogacone i witaminy i błonnik, co może pozytywnie wpływać na przeciwdziałanie w rozwoju nowotworu jelita grubego, czy przetwory mleczne wzbogacone wapniem i witaminą D by zapobiec osteoporozie.
Badania pokazują, że nie każdy tak samo odpowiada na żywność funkcjonalną, co wg. naukowców ma prawdopodobnie ma związek z dawką bądź proporcją związku bioaktywnego, czasem trwania obserwacji, stanem zdrowia, dietą oraz innymi czynnikami.
To wszystko pokazuje nam jak różni jesteśmy i że nie ma złotego leku na wszystko i wszystkich, dopiero połączenie nauki jest w stanie zastąpić to co dała nam Matka Natura – czyli intuicję żywieniową, którą z powodzeniem zachowują dzikie zwierzęta. Człowiek niestety utracił zdolność do żywienia się tym co dla niego najlepsze i tym czego akurat jego organizm potrzebuje.
Aleksandra Misiak
Używamy cookies